BIP Gminy Jedwabne

Biuletyn Informacji Publicznej

DECYZJA O ŚRODOWISKOWYCH UWARUNKOWANIACH

Na podstawie art. 71 ust 2 pkt 2, art. 72 ust. 1 pkt 1, art. 75 ust. 1 pkt 4, art. 77, art. 79, 80 ust.1. art. 82 i 85 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 1235) oraz § 3 ust. 1 pkt 103 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213 poz. 1397 ze zm.), w związku z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 267), po rozpatrzeniu wniosku
Pana Jarosława Zaniewskiego, zam. Brzostowo 21, 18-420 Jedwabne
i po przeprowadzeniu postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
ustalam
środowiskowe uwarunkowania dla przedsięwzięcia pn. Rozbudowa obory stanowiskowej płytko- ściołowej o obsadzie bydła około 24 DJP (łączna obsada bydła w gospodarstwie ok. 65 DJP) oraz płyty gnojowej i zbiornika na gnojówkę na działkach nr 149/2, 150/1, 150/2 i 151/2 we wsi Brzostowo, gm. Jedwabne”

określam:

1. Rodzaj i miejsce realizacji przedsięwzięcia
Planowane przedsięwzięcie polegać będzie na rozbudowie istniejącej obory o część stanowiskową o obsadzie bydła w ilości około 24 DJP w systemie chowu ściołowego płytkiego oraz budowie zbiornika na gnojówkę i płyty gnojowej. Gospodarstwo po rozbudowie istniejącego budynku inwentarskiego posiadać będzie łącznie obsadę zwierząt w wielkości około 65 DJP.
Przedsięwzięcie zlokalizowano w obrębie zabudowy zagrodowej na działkach nr 149/2, 150/1, 150/2 i 151/2 we wsi Brzostowo, gm. Jedwabne.
Powierzchnia nieruchomości, na której planowana jest realizacja obory zajmuje łączną powierzchnię 1,71 ha.
Podstawowe parametry budowlane rozbudowywanej części obory:
- wymiary zewnętrzne budynku: 10,0 m x 3,0 m x 3,5/7,85 m,
- powierzchnia zabudowy - 300 m2.
Zgodnie ze wstępnym projektem obiekt będzie jednokondygnacyjny z dachem jednospadowym, kryty blachą. Ściany budynku wykonane zostaną jako warstwowe, od wewnątrz z bloczków wapienno–piaskowych drążonych gr 25 cm + ocieplenie styropianem gr. 8 cm + bloczek gazobetonowy gr 12 cm. Ściany szczytowe wyposażone będą w stalowe i przeszklone wrota komunikacyjne o szerokości 3,2 m oraz wysokości 3,6 m. Oświetlenie poprzez okna w ścianie podłużnej oraz poprzez naświetle dachowe. Wentylacja grawitacyjna wyciągowa poprzez 3 wywietrzaki dachowe.
Wewnątrz obiektu przewidziano:
- korytarz paszowy o szerokości 4,0 m,
- strefy legowiskowe o szerokości 4,55 m podzielonej na 24 stanowiska z przeznaczeniem dla krów mlecznych.
Obornik powstający w strefach legowisk płytko-ściołowych będzie usuwany mechanicznie tzw. szuflą ślimakową na planowaną płytę obornikową, a następnie bezpośrednio z płyty, dwukrotnie w roku ładowany za pomocą ładowacza „tur” na rozrzutnik i wywożony na pola. Gnojówka będzie odprowadzana do szczelnego zbiornika o pojemności 50 m3, zlokalizowanego pod płytą obornikową o powierzchni 52 m2, których parametry wielkościowe pozwalają na zabezpieczenie potrzeb gospodarstwa hodowlanego w zakresie okresowego gromadzenia odchodów zwierzęcych i zagospodarowania ich w postaci nawozów naturalnych na własnych i innych użytkach rolnych.
Teren obejmujący planowane przedsięwzięcie nie posiada miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Charakterystykę przedsięwzięcia przedstawiono w załączniku Nr 1do niniejszej decyzji.

2. Warunki wykorzystywania terenu w fazie realizacji i eksploatacji lub użytkowania przedsięwzięcia ze szczególnym uwzględnieniem konieczności ochrony cennych wartości przyrodniczych, zasobów naturalnych i zabytków oraz ograniczenia uciążliwości dla terenów sąsiednich
Na etapie realizacji przedsięwzięcia należy zapewnić właściwą organizację robót oraz przestrzegać ogólnie obowiązujących zasad:
1. Okres budowy ograniczyć do niezbędnego minimum.
2. Roboty ziemne i budowlane należy prowadzić w porze dziennej (tj. w godz. 600-2200) przy użyciu sprzętu sprawnego technicznie, eksploatowanego i konserwowanego w sposób prawidłowy, minimalizujący uciążliwość dla środowiska i mieszkańców.
3. Podczas prowadzenia prac budowlanych należy przestrzegać zasad ochrony wód przed substancjami używanymi przy budowie (paliwa i oleje używane do maszyn budowlanych).
4. Należy zachować szczególną dbałość o stan techniczny sprzętu mechanicznego i jego bezawaryjną pracę (m. in. układu paliwowo-olejowego), celem wykluczenia ewentualnych zanieczyszczeń ziemi i wody substancjami ropopochodnymi.
5. Zapewnić właściwe gospodarowanie odpadami, w tym minimalizować ich ilość, gromadzić je selektywnie w wydzielonych i przystosowanych miejscach, w warunkach zabezpieczających przed przedostaniem się do środowiska substancji szkodliwych oraz zapewnić ich sprawny odbiór. Odpady niebezpieczne winny być odebrane i zagospodarowane przez podmiot posiadający odpowiednie uprawnienia, zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie. Gospodarkę odpadami prowadzić zgodnie z przepisami określonymi w ustawie o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21).
6. Padłe zwierzęta należy magazynować w specjalnym kontenerze ze szczelnym zamknięciem, a następnie przekazać specjalistycznym firmom posiadającym stosowne zezwolenie.
7. Ścieki sanitarne i ścieki bytowe należy odprowadzać do planowanego oddzielnego, szczelnego zbiornika i okresowo wywozić do oczyszczalni ścieków.
8. Wody opadowe z terenu utwardzonego odprowadzać powierzchniowo, pod warunkiem utrzymania ich w porządku i czystości.
9. Wody opadowe z powierzchni dachowych jako tzw. czyste kierować do gruntu.
10. Zbiorniki opróżniać w sposób wykluczający rozlewanie płynnych nawozów naturalnych.
11. Ilość obornika i czas jego magazynowania na płycie gnojowej ograniczyć do niezbędnego minimum.
12. Nie należy lokalizować wodopoju bezpośrednio przy cieku wodnym (rzeka Biebrza).
13. Zapewnić racjonalne zużycie wody w ilościach niezbędnych dla utrzymania dobrostanu zwierząt i zapewnienia odpowiednich warunków higieniczno-sanitarnych.
14. W celu wyeliminowania przesiąków do wód i gruntu, zbiornik na gnojówkę musi być szczelny, nieprzepuszczalny, zbudowany z betonu z dodatkiem środków hydroizolacyjnych.
15. Należy zastosować gładkie i łatwe do czyszczenia powierzchnie rusztów i kanałów podrusztowych.
16. Zbiorniki opróżniać w sposób wykluczający rozlewanie płynnych nawozów naturalnych.
17. Nawożenie gruntów rolnych odchodami zwierzęcymi należy prowadzić w sposób racjonalny, niestwarzający zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska.
18. Należy ściśle przestrzegać dopuszczalnej dawki nawozu naturalnego, zastosowanego w ciągu roku (nie może zawierać więcej niż 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha UR).
19. Nie dopuszczać do przepełnienia płyty obornikowej i zbiornika na gnojówkę.
20. Należy uwzględnić izolację zabezpieczającą konstrukcję od szkodliwych wpływów wody gruntowej w sposobie posadowienia zbiornika.
21. Zapewnić właściwe warunki sanitarne wewnątrz obiektów hodowlanych i w bezpośrednim otoczeniu oraz właściwe warunki magazynowania i zagospodarowywania nawozów naturalnych, szczególnie w okresach uniemożliwiających ich bezpośrednie zagospodarowanie na użytki rolne.
22. Zainstalować urządzenia nieprzekraczające dopuszczalnych standardów akustycznych dla pory dziennej oraz nocnej (55 dB dla pory dziennej i 45 dB dla pory nocnej).
23. Inwestycja nie może spowodować zwiększenia hałasu, emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych ponad obowiązujące normy.
Teren przedsięwzięcia położony jest w granicach otuliny Biebrzańskiego Parku Narodowego, a także obszaru Natura 2000 Dolina Biebrzy PLH 200008 zatwierdzonego przez KE i obszaru Natura 2000 Ostoja Biebrzańska PLB 200006 wyznaczonego rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 25, poz. 133).
Teren inwestycji nie jest objęty prawną formą ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej w rozumieniu ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.).

3. Wymagania dotyczące ochrony środowiska konieczne do uwzględnienia w dokumentacji wymaganej do wydania decyzji, o których mowa w art. 72 ust.1, w szczególności w projekcie budowlanym
W dokumentacji wymaganej do wydania decyzji pozwolenie na budowę należy uwzględnić następujące wymagania dotyczące ochrony środowiska:
1. Zaprojektować obiekt zgodnie z warunkami technicznymi określonymi w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 7 października 1997r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie (Dz. U. z 1997 r., Nr 132, poz. 877 ze zm.).
2. Zabezpieczyć odpowiednią powierzchnię gruntów do rolniczego wykorzystania wyprodukowanych w gospodarstwie nawozów naturalnych - zadanie traktować priorytetowo.
3. W celu właściwego nawożenia użytków rolnych, należy opracować harmonogram nawożenia, uwzględniający m.in. wysokość dawek nawozowych, żyzność gleb, warunki klimatyczne, nawadnianie, system płodozmianu, okres wegetacji roślin, termin zbiorów.
4. Przestrzegać zakazu określonego w § 3 pkt. 5 ppkt. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz. U. 2008 nr 80 poz. 479), z uwzględnieniem gruntów położonych na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego.
5. Stosować nawozy naturalne zgodnie z zasadami wynikającymi z obowiązujących przepisów (ustawa z dnia 10.07.2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 147, poz. 1033 ze zm.) oraz wydanymi na jej podstawie przepisami wykonawczymi.
6. Zbiornik na gnojówkę wykonać z uwzględnieniem wymagań BN-84/8814-07 „Zbiorniki żelbetowe na gnojowicę ..." (szczelne dno i szczelne ściany), eliminujących możliwość przesiąków gnojowicy do wód i gruntu.
7. Płyta do składowania obornika powinna mieć dno i ściany szczelne, z zastosowaniem geomembrany HPDE.
8. W obliczeniach technicznych sprawdzić stan graniczny użytkowalności-zarysowania (zbiornika na gnojówkę.
9. Przy odbiorze robót budowlanych przedstawić atest na beton konstrukcyjny i na materiały izolacyjne.
10. Zastosować wentylację grawitacyjną w systemie uchylnych świetlików w strefie kalenicy, stanowiących umowny zespół grawitacyjnych wywietrzników dachowych.
11. Prowadzić bieżącą kontrolę szczelności zbiorników.
12. Wody opadowe z powierzchni utwardzonych zanieczyszczonych nawozami naturalnymi odprowadzać do wewnętrznej kanalizacji deszczowej.

4. Wymogi w zakresie przeciwdziałania skutkom awarii przemysłowych, w odniesieniu do przedsięwzięć zaliczanych do zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnych awarii w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska
Hodowla bydła w ilości do 65 DJP może stanowić potencjalne źródło awarii zdefiniowanej w ustawie z dnia 27.04.2001 r.- Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 151 z późn. zm.). Zagrożenie to może wynikać z ewentualnego rozszczelnienia zbiornika na gnojówkę lub ewentualnie pożaru obiektu. Gnojówka charakteryzuje się wysokimi wskaźnikami zanieczyszczeń organicznych, a wprowadzenie jej do wód powoduje duże zużycie tlenu, aż do powstania warunków beztlenowych, z czym wiąże się stopniowy zanik życia biologicznego w środowisku wodnym.
Jednak przedsięwzięcie nie zalicza się do zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnych awarii, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 10 października 2014 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2013 r. po. 1479).

5. Wymogi w zakresie ograniczania transgranicznego oddziaływania na środowisko w odniesieniu do przedsięwzięć, dla których przeprowadzono postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko
Dla planowanego przedsięwzięcia ze względu na znaczną odległość od granicy państwowej z Białorusią – około 85 km oraz z Rosją i Litwą – około 112 km oraz z uwagi na lokalny zasięg, wyklucza się możliwość transgranicznego oddziaływania na środowisko.
Dla planowanego przedsięwzięcia nie przeprowadzono postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko.

6. Kompensacja przyrodnicza
Realizacja i funkcjonowanie planowanej do rozbudowy obory oraz urządzeń infrastruktury rolniczej, po uwzględnieniu w projekcie technicznym wymagań ochrony środowiska określonych w raporcie o oddziaływaniu na środowisko planowanego przedsięwzięcia, nie spowoduje uciążliwości i zagrożeń środowiska oraz zdrowia ludzi. Z tego też względu realizacja przedsięwzięcia nie wymaga dokonania kompensacji przyrodniczej rozumianej jako wyrównanie strat dokonanych w środowisku, przez realizację przedmiotowego przedsięwzięcia i zachowanie walorów przyrodniczo-krajobrazowych obszaru.

7. Zapobieganie, ograniczanie oraz monitorowanie oddziaływania przedsięwzięcia
Ze względu na powstawanie znacznej ilości odchodów zwierzęcych, zwłaszcza gnojówki i obornika zawierających wysoki ładunek zanieczyszczeń organicznych i bakteriologicznych stwarzających możliwość zagrożenia czystości wód, w celu zminimalizowania oddziaływania w pracach projektowych i wykonawczych należy uwzględnić następujące działania:
- w celu wyeliminowania przesiąków do wód i gruntu zbiorniki na odchody muszą być szczelne i nieprzepuszczalne, należy zastosować środki hydroizolacyjne,
- inwestor zabezpieczy odpowiednią powierzchnię gruntów do rolniczego wykorzystania wyprodukowanych nawozów naturalnych.
Zgodnie w opracowanym raportem oraz uzgodnieniami z organami ochrony środowiska i ochrony sanitarnej nie przewiduje się potrzeby monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.

8. Stwierdzenia konieczności utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania
Uwzględniając położenie przedsięwzięcia w strefie zabudowy zagrodowej oraz ograniczenie jego oddziaływania do granic nieruchomości inwestora, nie zachodzi konieczność utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania. Ponadto ustawa z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska dla tego typu przedsięwzięć nie przewiduje tworzenia obszaru ograniczonego użytkowania.


UZASADNIENIE
W dniu 23.12.2014 roku Pan Jarosław Zaniewski, zam. Brzostowo 21, 18-420 Jedwabne wystąpił do Urzędu Miejskiego w Jedwabnem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia polegającego na obory stanowiskowej płytko ściołowej o obsadzie bydła około 24 DJP (łączna obsada bydła w gospodarstwie ok. 65 DJP) oraz płyty gnojowej i zbiornika na gnojówkę na działce nr 149/2, 150/1, 150/2 i 151/2 we wsi Brzostowo, gm. Jedwabne.
Do wniosku dołączono 3 egzemplarze karty informacyjnej przedsięwzięcia wraz z jej zapisem w formie elektronicznej, poświadczoną przez właściwy organ kopię mapy ewidencyjnej w skali 1:5000 kopię mapy do celów projektowych w skali 1:1000 obejmujące obszar, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie oraz wypis z rejestru gruntów oraz wypisy działek sąsiednich.
Na podstawie art. 61 § 1 Kpa zawiadomiono strony o wszczęciu postępowania administracyjnego, informując jednocześnie o możliwości zapoznania się ze złożonym wnioskiem oraz o możliwości składania ewentualnych uwag i zastrzeżeń (pismo nr BIOŚ.6220.1.2014 z dnia 02.01.2014 r.).
Dane o złożonym wniosku zostały umieszczone w publicznie dostępnym wykazie danych prowadzonych przez Burmistrza Jedwabnego (karta A/41/13).
Planowane przedsięwzięcie zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 103 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397 ze zm.) - ,,chów lub hodowla zwierząt, inne niż wymienione w § 2 ust. 1 pkt 51, w liczbie nie mniejszej niż 40 dużych jednostek przeliczeniowych inwentarza (DJP), jeżeli działalność ta prowadzona będzie na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-5, 8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 tej ustawy”, zostało zakwalifikowana do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obowiązek przeprowadzenia oddziaływania na środowisko stwierdza się po zasięgnięciu opinii Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego.
Na podstawie art. 64 ust. 1 przedmiotowej ustawy organ prowadzący postępowanie pismem znak: BIOŚ.6220.1.2014 z dnia 02.01.2014 r. wystąpił do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku Wydziału Spraw Terenowych w Łomży oraz do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Łomży w sprawie wydania opinii, co do potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Wydział Spraw Terenowych w Łomży postanowieniem nr WST II.4240.2.2014.EM z dnia 13.01.2014r. (data wpływu: 14.01.2014) wyraził opinię, że dla ww. przedsięwzięcia istnieje potrzeba przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko oraz określił zakres raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko zgodnie z art. 66 ustawy ooś, w szczególności z koniecznością:
- określenia występowania gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa i ich siedlisk na działce, na której planowana jest realizacja przedsięwzięcia i w jej sąsiedztwie,
- określenia występowania gatunków roślin i zwierząt oraz typów siedlisk przyrodniczych wskazanych w Dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory na działce, na której planowana jest realizacja przedsięwzięcia i w jej sąsiedztwie,
- charakterystyki wykorzystania terenu planowanej inwestycji oraz obszarów sąsiednich przez awifaunę w ciągu całego roku,
- oceny wpływu (bezpośredniego i pośredniego) planowanego przedsięwzięcia na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000,
- analizy wariantów alternatywnych lokalizacji przedsięwzięcia pod kątem rozwiązań najbardziej korzystnych dla środowiska przyrodniczego wraz z opisem metody dokonywania oceny prowadzącej do wyboru najlepszego wariantu,
- wskazania dokładnej lokalizacji (numery działek, obręb, gmina) i sposobu zagospodarowania wyprodukowanych nawozów naturalnych,
- analizy możliwych konfliktów społecznych związanych z przedmiotowy przedsięwzięciem,
- ocenę oddziaływań skumulowanych w zakresie emisji hałasu i zanieczyszczeń biorąc pod uwagę planowane i istniejące w sąsiedztwie obiekty.
Zdaniem RDOŚ przedmiotowe grunty położone są w obszarze specjalnej ochrony ptaków Ostoja Biebrzańska (kod obszaru PLB200006) wyznaczonym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. Nr 25 poz. 113 ze zm.), specjalnym obszarze ochrony siedlisk Dolina Biebrzy (kod obszaru PLH200008), zatwierdzonym Decyzja Komisji Europejskiej z dnia 10 stycznia 2011 r., a także w otulinie Biebrzańskiego Parku Narodowego.
Realizacja przedsięwzięcia wiąże się z emisją zanieczyszczeń oraz występowaniem innych uciążliwości. Może spowodować odczuwalne pogorszenie stanu jakości otaczającego środowiska przyrodniczego. Zwiększy się ilość emitowanych zanieczyszczeń specyficznych hodowlanych, stanowiących w większości związki organiczne i ich pochodne oraz zanieczyszczenia odorowe i mikrobiologiczne, które mogą spowodować odczuwalne pogorszenie lokalnych warunkach aerosanitarnych. Ścieki bytowo-gospodarcze oraz spływy deszczowe i roztopowe z powierzchni siedliska mogą stanowić źródło zanieczyszczeń wód powierzchniowych i gleby. Ze względu na usytuowanie tego typu obiektów na terenie działek sąsiednich istnieje prawdopodobieństwo kumulowania się oddziaływań.
Wykonanie raportu o oddziaływaniu na środowisko pozwoli na zidentyfikowanie możliwego bezpośredniego i pośredniego wpływu projektowanej inwestycji na środowisko, a także na przeanalizowanie możliwości oraz sposobów zapobiegania i zmniejszenia negatywnych oddziaływań (rozwiązania techniczne lub organizacyjne). Wykaże również, czy oddziaływanie projektowanego wg przedstawionej koncepcji przedsięwzięcia, zamknie się w granicach działek, do których inwestor posiada tytuł prawny i nie wpłynie na pogorszenie jakości środowiska terenów sąsiadujących oraz podda analizie mogące wystąpić konflikty społeczne związane z planowaną inwestycją.
Przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko umożliwi określenie warunków wykorzystania terenu w fazie realizacji i funkcjonowania przedsięwzięcia ze szczególnym uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska oraz ograniczenia uciążliwości dla terenów sąsiednich. Wskaże wymagany zakresu monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.
Przedmiotowa procedura zapewni uwzględnienie wymagań dotyczących ochrony środowiska w dokumentacji następnego etapu postępowania.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Łomży w ustawowym terminie przewidzianym w art. 64 ust. 4 ustawy ooś nie wydał stosownej opinii.
Po zasięgnięciu opinii Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku Wydziału Spraw Terenowych w Łomży i Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Łomży oraz zgodnie z wymogami art. 63, ust. 2 ustawy ooś, postanowieniem nr BIOŚ. 6220.1.2014 z dnia 23 stycznia 2014 roku Burmistrz Jedwabnego nałożył obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięcia polegającego na rozbudowie obory stanowiskowej płytko-ściołowej o obsadzie bydła około 24 DJP (łączna obsada bydła w gospodarstwie ok. 65 DJP) oraz płyty gnojowej i zbiornika na gnojówkę na działce nr 149/2, 150/1, 150/2 i 151/2 we wsi Brzostowo, gm. Jedwabne.
Jednocześnie organ prowadzący postępowanie zobowiązał inwestora do opracowania raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko i określił jego zakres zgodnie z art. 66 ustawy ooś, ze szczególnym zwróceniem uwagi na następujący zakres:
- opis planowanego przedsięwzięcia, a w szczególności: charakterystykę całego przedsięwzięcia i warunki użytkowania terenu w fazie budowy i eksploatacji lub użytkowania, główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych oraz przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia,
- opis elementów przyrodniczych środowiska objętych zakresem przewidywanego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko, w tym elementów środowiska objętych ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,
- opis istniejących w sąsiedztwie lub w bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,
- opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia,
- opis analizowanych wariantów, w tym: wariantu proponowanego przez wnioskodawcę oraz racjonalnego wariantu alternatywnego, wariantu najkorzystniejszego dla środowiska wraz z uzasadnieniem ich wyboru,
- określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko analizowanych wariantów, w tym również w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, a także możliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko,
- uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko, w szczególności na: ludzi, rośliny, zwierzęta, grzyby i siedliska przyrodnicze, wodę i powietrze, powierzchnię ziemi, z uwzględnieniem ruchów masowych ziemi, klimat i krajobraz, dobra materialne, zabytki i krajobraz kulturowy, objęte istniejącą dokumentacją, w szczególności rejestrem lub ewidencją zabytków, oraz wzajemne oddziaływanie między ww. elementami,
- opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę oraz opis przewidywanych znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko, obejmujący bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio- i długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływania na środowisko, wynikające z istnienia przedsięwzięcia, wykorzystywania zasobów środowiska lub emisji,
- opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,
- wskazanie, czy dla planowanego przedsięwzięcia jest konieczne ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania oraz określenie granic takiego obszaru (na poświadczonej przez właściwy organ kopii mapy ewidencyjnej), ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich,
- przedstawienie zagadnień w formie graficznej,
- przedstawienie zagadnień w formie kartograficznej w skali odpowiadającej przedmiotowi i szczegółowości analizowanych w raporcie zagadnień oraz umożliwiającej kompleksowe przedstawienie przeprowadzonych analiz oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko,
- analizę możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem;
- przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji lub użytkowania, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,
- wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, jakie napotkano, opracowując raport,
- streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie, w odniesieniu do każdego elementu raportu,
- nazwisko osoby lub osób sporządzających raport,
- źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzenia raportu,
- raport powinien uwzględniać oddziaływanie przedsięwzięcia na etapach jego realizacji, eksploatacji lub użytkowania oraz likwidacji,
oraz z uwzględnieniem:
- określenia występowania gatunków roślin i zwierząt oraz typów siedlisk przyrodniczych wskazanych w Dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory na działkach, na których planowana jest realizacja przedsięwzięcia i w ich sąsiedztwie,
- charakterystyki wykorzystania terenu planowanej inwestycji oraz obszarów sąsiednich przez awifaunę w ciągu całego roku,
- analizy wariantów alternatywnych lokalizacji przedsięwzięcia pod kątem rozwiązań najbardziej korzystnych dla środowiska przyrodniczego wraz z opisem metody dokonywania oceny prowadzącej do wyboru najlepszego wariantu,
- oceny wpływu (bezpośredniego i pośredniego) planowanego przedsięwzięcia na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000,
- wskazania dokładnej lokalizacji (numery działek, obręb, gmina) i sposobu zagospodarowania wyprodukowanych nawozów naturalnych,
- analizy możliwych konfliktów społecznych związanych z przedmiotowym przedsięwzięciem,
- ocenę oddziaływań skumulowanych w zakresie emisji hałasu i zanieczyszczeń biorąc pod uwagę planowane i istniejące w sąsiedztwie obiekty.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 przedmiotowej ustawy informację o wydanym postanowieniu i konieczności przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko umieszczono w publicznie dostępnym wykazie danych o dokumentach prowadzonym przez Burmistrza Jedwabnego, na stronach internetowych Urzędu Miejskiego w Jedwabnem, a także na tablicy ogłoszeń sołectwa Brzostowo.
Jednocześnie Burmistrz Jedwabnego postanowieniem z dnia 30 stycznia 2014 roku zawiesił postępowanie w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach planowanego przedsięwzięcia do czasu przedłożenia przez wnioskodawcę raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.
Zgodnie z postanowieniem w lutym 2014 roku opracowano „Raport o oddziaływaniu na środowisko obory o obsadzie bydła około 24 DJP oraz płyty gnojowej i zbiornika na gnojówkę na działkach o nr ewidencyjnych gruntów 149/2, 150/1, 150/2 i 151/2 we wsi Brzostowo, gm. Jedwabne”.
W związku z powyższym Burmistrz Jedwabnego ponownie na wniosek Pana Jarosława Zaniewskiego, zam. Brzostowo 21, 18-420 Jedwabne wszczął zawieszone postępowanie w sprawie wydania przedmiotowej decyzji (obwieszczenie oraz pismo do sołtysa wsi Brzostowo z dnia 11 marca 2014 roku).
Tego samego dnia organ prowadzący postępowanie wystąpił pismami do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku Wydziału Spraw Terenowych w Łomży z prośbą o uzgodnienie warunków realizacji planowanego przedsięwzięcia oraz do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Łomży z prośbą o wydanie opinii w ramach uzgodnienia warunków realizacji planowanego przedsięwzięcia.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Łomży w opinii Nr 44.NZ.2014, pismo znak NZ.4152.03.2014 z dnia 11.04.2014 roku postanowił zaopiniować ww. przedsięwzięcie i określił warunki realizacji, które zostały uwzględnione w pkt 2 i 3 niniejszej decyzji.
Zdaniem organu sanitarnego budowa obory wpłynie na poprawę stanu sanitarnego w obrębie siedliska i wewnątrz budynków inwentarskich. Zgodnie z przedłożoną dokumentacją przedsięwzięcie nie będzie powodować ograniczeń w zagospodarowaniu i użytkowaniu terenów sąsiednich.
W raporcie przedstawiono analizę oddziaływania powyższego przedsięwzięcia na jakość powietrza, klimat akustyczny, jakość wód i gospodarkę odpadami. Przeprowadzona analiza wykazała, iż planowane przedsięwzięcie na etapie realizacji i funkcjonowania nie będzie stanowiło zagrożenia dla środowiska w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami oraz warunków aerosanitarnych i akustycznych. Projektowana instalacja nie będzie również oddziaływać negatywnie na zdrowie ludzi oraz faunę i florę. Wykazano jednocześnie, że zarówno docelowe warunki funkcjonowania instalacji, jak i projektowany proces inwestycyjny nie naruszą interesów osób trzecich.
Reasumując należy stwierdzić, iż realizacja i funkcjonowanie obiektu hodowlanego zgodnie z opracowanym raportem, nowoczesnymi rozwiązaniami techniczno-technologicznymi i warunkami określonymi w sentencji niniejszej opinii zminimalizuje zagrożenie dla środowiska przyrodniczego i zdrowia ludzi.
Przed zajęciem swojego stanowiska Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku Wydział Spraw Terenowych w Łomży pismem nr WST.4242.8.2014.RS z dnia 19 marca 2014 roku wezwał Pana Jarosława Zaniewskiego do uzupełnienia informacji zawartych w opracowanym raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko
Organ ochrony środowiska po wnikliwej analizie dokumentu stwierdził się, że przedłożony raport nie jest zgodny z zakresem określonym w postanowieniu z dnia 13.01.2014 r. znak WST II.4240.2.2014.EM wydanym w sprawie przeprowadzenia oceny oddziaływania ww. przedsięwzięcia na środowisko. Ponadto, w opracowaniu nie zostały zawarte informacje niezbędne do dokonania oceny przedsięwzięcia pod kątem jego oddziaływania na środowisko. Uzupełnienie raportu jest konieczne ze względu na braki w dokumentacji przedłożonej do uzgodnienia. Zakres uzupełnienia wynika bezpośrednio z ustawy ooś i przewidzianej prawem zawartości merytorycznej dokumentu jakim jest raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.
Przedłożony raport należy uzupełnić w następującym zakresie:
- określić występowanie gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie dzikiego ptactwa i ich siedlisk na działce, na której planowana jest realizacja przedsięwzięcia i w jej sąsiedztwie,
- określić występowanie gatunków roślin i zwierząt oraz typów siedlisk przyrodniczych wskazanych w Dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory na działce, na której planowana jest realizacja przedsięwzięcia i w jej sąsiedztwie,
- przedstawić charakterystykę wykorzystania terenu planowanej inwestycji oraz obszarów sąsiednich przez awifaunę w ciągu całego roku,
- określić ocenę wpływu (bezpośredniego i pośredniego) planowanego przedsięwzięcia na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000,
- dokonać analizy wariantów alternatywnych lokalizacji przedsięwzięcia pod kątem rozwiązań najbardziej korzystnych dla środowiska przyrodniczego wraz z opisem metody dokonywania oceny prowadzącej do wyboru najlepszego wariantu,
- wskazać dokładną lokalizację (numery działek, obręb, gmina) i sposób zagospodarowania wyprodukowanych nawozów naturalnych (powierzchnię gruntów ornych i użytków zielonych możliwych do nawożenia potwierdzić wypisami z rejestru gruntów),
- poddać analizie ocenę oddziaływań skumulowanych w zakresie emisji hałasu i zanieczyszczeń, biorąc pod uwagę planowane i istniejące w sąsiedztwie obiekty,
- odnieść się w raporcie do znajdującej się w sąsiedztwie planowanego przedsięwzięcia rzeki Biebrza, w zakresie wpływu przedsięwzięcia na jej wartości ekologicznych,
- opisać dokładnie oddziaływanie przedsięwzięcia na etapie realizacji, eksploatacji i ewentualnej likwidacji na powierzchnię ziemi oraz środowisko gruntowo-wodne, z uwzględnieniem oddziaływania na wody rzeki Biebrza oraz przedstawić proponowane rozwiązania minimalizujące ujemny wpływ inwestycji w tym zakresie,
- wskazać, jakie przewidziano zabezpieczenia techniczne w sposobie posadowienia zbiornika na gnojowicę oraz płyty obornikowej, zabezpieczające konstrukcje od szkodliwych wpływów wody gruntowej, określić parametry techniczne zbiornika.
Po otrzymaniu uzupełnionego raportu, organ uzgadniający warunki realizacji przedsięwzięcia, przystąpi do ponownej weryfikacji przedłożonego materiału dowodowego, przed wydaniem stosownego uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia przewidzianego w ustawie ooś.
W dniu 2 kwietnia 2014 roku Pani Zuzanna Podgórska, zam. 03-844 Warszawa, ul. Grochowska 255 m. 12 zwróciła się do Burmistrza Jedwabnego o udostępnienie ww. raportu o oddziaływaniu na środowisko w wersji elektronicznej. W odpowiedzi organ prowadzący postepowanie w dniu 10 kwietnia 2014 r. przesłał pismo załączając płytę CD zawierającą ww. raport.
Zgodnie z wezwaniem pismem z dnia 14 kwietnia 2014 roku inwestor przedsięwzięcia, Pan Jarosław Zaniewski, przedłożył Urzędowi Miejskiemu w Jedwabnem 3 egz. uzupełnienia informacji do raportu o oddziaływaniu na środowisko.
Burmistrz Jedwabnego 15 kwietnia 2014 roku wystosował pisma do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku Wydziału Spraw Terenowych w Łomży i Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Łomży zawierające przedmiotowe uzupełnienie raportu.
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Wydział Spraw Terenowych w Łomży uznał dostarczone informacje za niewystarczające i ponownie wezwał Pana Jarosława Zaniewskiego do ich uzupełnienia w następującym zakresie:
- określenia powierzchni i lokalizacji gruntów ornych i użytków zielonych możliwych do nawożenia. Jak wynika z raportu, minimalna ilość gruntów potrzebna do racjonalnego zagospodarowania wyprodukowanych nawozów naturalnych wynosi 31,1 ha. W uzupełnieniu raportu jako załącznik dołączono kopie wypisów z ewidencji gruntów wszystkich działek będących własnością inwestora (o powierzchni 29,67 w tym także działek zabudowanych; akt notarialny umowy sprzedaży działki nr 59/2 położonej w obrębie Nadbory o pow. 1,56 ha), a nie jak wskazano w wezwaniu powierzchnię gruntów ornych i użytków zielonych, tylko tych, na które będą wywożone wyprodukowane w gospodarstwie nawozy naturalne. Z przedłożonego uzupełnienia nie wynika, że jakoby inwestor miał zabezpieczoną odpowiednią powierzchnię użytków rolnych, gdyż niektóre działki są zabudowane łub stanowią w części las.
- podania informacji o położeniu użytków rolnych, będących w posiadaniu inwestora, na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego (jeśli występują na obszarze BPN, określić ich powierzchnię oraz nr działki).
- opisania dokładnego oddziaływania przedsięwzięcia na etapie realizacji i ewentualnej likwidacji na powierzchnię ziemi oraz środowisko gruntowo-wodne, z uwzględnieniem oddziaływania na wody rzeki Biebrza oraz przedstawić proponowane rozwiązania minimalizujące ujemny wpływ inwestycji w tym zakresie. W uzupełnieniu raportu (pkt. 9) odniesiono się jedynie do oddziaływań powstających podczas fazy eksploatacji przedsięwzięcia. Pominięto oddziaływanie na środowisko gruntowo - wodne w trakcie realizacji i ewentualnej likwidacji inwestycji, gdzie. szczególnie groźne są zanieczyszczenia ropopochodne (niespodziewane wycieki z maszyn i urządzeń, lub magazynowanie ropopochodnych).
W dniu 29 kwietnia 2014 roku Pan Jarosław Zaniewski złożył w Urzędzie Miejskim w Jedwabnem kolejne uzupełnienie raportu o oddziaływaniu na środowisko przedmiotowego przedsięwzięcia, które 6 maja 2014 roku przesłano do organu ochrony środowiska i organu sanitarnego.
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Wydział Spraw Terenowych w Łomży postanowieniem nr WST.II.4242.8.2014.RŚ z dnia 13 maja 2014 roku uzgodnił realizację przedsięwzięcia i określił warunki, które zostały uwzględnione w pkt 2 i 3 niniejszej decyzji.
W uzasadnieniu RDOŚ stwierdził, że analiza zebranego materiału dowodowego wykazała, że teren objęty inwestycją zlokalizowany jest w granicach otuliny Biebrzańskiego Parku Narodowego, a także obszaru Natura 2000 „Dolina Biebrzy" (kod PLH 200008) zatwierdzonego przez KE i obszaru „Ostoja Biebrzańska" (PLB 200006) wyznaczonym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r, w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr25,poz. 133).
W myśl art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody (t. j. Dz. U. z 2013r. poz. 627 ze zm.) zabrania się z zastrzeżeniem art. 34, podejmowania działań mogących osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, lub wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.
Zgodnie ze Standardowym Formularzem Danych (SDF) w obszarze „Ostoja Biebrzańska" stwierdzono występowanie co najmniej 43 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. Ostoja Biebrzańska jest najważniejszą w Polsce i Unii Europejskiej ostoją wodniczki i orlika grubodziobego. Największą liczebność w Polsce i jedną z największych w Unii Europejskiej, osiągają ponadto: błotniak stawowy, cietrzew, derkacz, dubelt, uszatka błotna, kropiatka, rybitwa czarna i rybitwa białoskrzydła (w lata o wysokim poziomie wody). Bardzo ważna ostoja ptaków drapieżnych (kania ruda, kania czarna, bielik, błotniak zbożowy, gadożer, orzeł przedni i orzełek). Do głównych zagrożeń wymienionych w SDF dla ww. gatunków ptaków i ich siedlisk należą m. in. intensyfikacja gospodarki rolnej, obniżanie poziomu wód, zanieczyszczenie wód, zagrożenie wynikające ze zmiany zagospodarowania terenu oraz eutrofizacja siedlisk spowodowana emisją pyłów przemysłowych i stosowaniem nawozów sztucznych, lokalny deficyt wody wynikający z przeprowadzenia melioracji, zanieczyszczenie wód, turystyka, kłusownictwo oraz wypalanie szuwarów.
Z kolei w obszarze „Dolina Biebrzy" zgodnie danymi zawartymi w SDF, występuje co najmniej 36 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, oraz 23 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Gniazduje ok. 170 gatunków ptaków. Niezwykle ważna ostoja wielu gatunków ptaków, szczególnie wodno-błotnych i drapieżnych, które osiągają tu rekordowe liczebności. W okresie lęgowym obszar zasiedla powyżej 15% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: czapla biała, dubelt, kulik wielki, orlik grubodzioby, orzełek włochaty, podróżniczek, sowa błotna i wodniczka. Obszar zasiedla powyżej 2% lęgowej populacji krajowej następujących gatunków: gęgawa, bąk, błotniak łąkowy, błotniak stawowy, błotniak zbożowy, gadożer (nieregularnie), bocian czarny, cietrzew, dzięcioł białogrzbiety, kropiatka, krwawodziób, łabędź krzykliwy, orlik krzykliwy, puchacz, żuraw, wodnik, zielonka i rycyk; obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: batalion, bączek, bocian biały, derkacz, rybitwa czarna, trzmielojad i biegus zmienny. W stosunkowo wysokich ilościach występują: kania czarna, rybitwa białoczelna, rybitwa białowąsa. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego bataliona. Zimą występuje ponad 50 bielików, co stanowi ponad 2% populacji szlaku wędrówkowego gatunku.
Dolina Biebrzy charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem siedlisk. Spośród 15 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, występujących w ostoi, największy udział powierzchniowy posiadają szczególnie cenne torfowiska przejściowe i trzęsawiska (Caricion lasiocarpae, Caricetum appropinąuatae), zajmując ponad 6000 ha, zmienno -wilgotne łąki trzęślicowe (Molinietum caerulae) - ok. 3000 ha oraz bory i łasy bagienne -ponad 1700 ha. Najbardziej naturalnymi zbiorowiskami roślinnymi doliny Biebrzy są zbiorowiska leśne: bory bagienne, bór bagienny mechowiskowy, olsy, a także mszary i niektóre zbiorowiska szuwarowe. Naturalność doliny wyraża się też w dobrze wykształconej (zwłaszcza w Basenie Południowym) poprzecznej i podłużnej strefowości ekologicznej. Występuje tu 6 gatunków roślin z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, m. in. najbogatsza w Polsce populacja obuwika pospolitego. W dolinie Biebrzy występuje pięć gatunków ssaków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, w tym jeden z rzadkich i szczególnie zagrożonych w Polsce gatunków nietoperzy - nocek łydkowłosy (Myotis dasycneme). Dolina Biebrzy jest również bardzo ważną w skali kraju ostoją bobra i wydry. Sama rzeka ma bogatą ichtiofaunę z różanką i minogiem ukraińskim. Należy ponadto podkreślić obecność bogatej populacji zagrożonego gatunku motyla - przeplatki maturna. Jest to jeden z najważniejszych obszarów dla ochrony tego gatunku w Polsce. Łącznie odnotowano tu obecność 21 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG.
Z informacji zawartych w Standardowym Formularzu Danych wynika, że głównymi zagrożeniami dla walorów przyrodniczych Doliny Biebrzy jest odwodnienie tego terenu. Skutkiem odwodnienia jest obniżenie poziomu wód gruntowych, prowadzące do przesuszenia torfowisk i ich mineralizacji, co powoduje ustępowanie roślinności typowo bagiennej i wkraczanie gatunków i zbiorowisk charakterystycznych dla siedlisk bardziej suchych. Skutkiem odwodnienia są także rozległe i długotrwałe pożary, niszczące nie tylko roślinność, ale i złoże torfowe. Obecne bogactwo przyrodnicze doliny zostało ukształtowane w wyniku jej długotrwałego użytkowania rolniczego, przede wszystkim kośnego użytkowania łąk oraz wypasu. Postępujące odchodzenie miejscowej ludności od tego typu gospodarki rolnej, związane wręcz z wyludnianiem się okolicy, jest przyczyną ekspansji zakrzaczeń i roślinności drzewiastej, zastępującej siedliska otwarte. Brak uregulowania gospodarki wodno-ściekowej w dolinie prowadzi do eutrofizacji wód podziemnych i powierzchniowych.
Na podstawie informacji o terenie będących w posiadaniu organu, ustalono, że na terenie przewidzianym pod inwestycję, jak i w bezpośrednim sąsiedztwie, nie stwierdzono występowania stanowisk gatunków ptaków chronionych, siedlisk przyrodniczych, ani gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk, dla których ochrony wyznaczono ww. obszar}' Natura 2000. Zgodnie z informacjami jakimi dysponuje Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku, w dalszym sąsiedztwie działki, w odległości ok. 200 m w kierunku północnym znajduje się siedlisko o kodzie 6510 - niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), obok którego występuje inne siedlisko naturowe o kodzie 3150 - starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion.
W toku prowadzonego postępowania administracyjnego, na podstawie informacji zawartych w uzupełnionym raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, określono warunki realizacji inwestycji. W przedłożonym opracowaniu uwzględniono przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń, wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia. W największym stopniu na zmiany czynników środowiskowych podczas eksploatacji obory narażone będą: powietrze, powierzchnia ziemi i w niewielkim stopniu środowisko akustyczne.
W fazie realizacji przedsięwzięcia, oddziaływanie na powietrze związane będzie głównie z wykonywaniem prac budowlanych oraz zagospodarowaniem terenu. Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych pochodzić będzie od sprzętu budowlanego oraz pojazdów dowożących niezbędne materiały. Wystąpią uciążliwości typowo budowlane, tj. zwiększony poziom hałasu powodowany pracą maszyn budowlanych i zwiększonym natężeniem ruchu pojazdów. Jednakże zanieczyszczenie powietrza w okresie rozbudowy potrwa stosunkowo krótko.
W czasie eksploatacji, projektowana inwestycja będzie wywoływać nieznaczne zmiany jakości powietrza atmosferycznego. Największe zagrożenie powietrza występuje przy nadmiernej koncentracji zwierząt. Hodowla bydła pociąga za sobą uciążliwość z uwagi na emisję zanieczyszczeń gazowych, szczególnie dla najbliższego otoczenia. Intensyfikacja i koncentracja chowu zwierząt, na względnie małej powierzchni, może stanowić źródło zagrożenia lokalnych warunków aerosanitarnych. Nasilenie wydzielania substancji odoroczynnych i toksycznych występuje szczególnie w okresie letnim, ze względu na wyższe temperatury powietrza, zwiększające szybkość zachodzących reakcji biochemicznych. Intensyfikacja i koncentracja chowu zwierząt, na względnie małej powierzchni, może stanowić źródło zagrożenia lokalnych warunków aerosanitarnych.
Źródłem ciągłej emisji zanieczyszczeń chemicznych, pyłowych, mikrobiologicznych i odorowych z obiektu inwentarskiego do atmosfery są głównie systemy wentylacyjne i grzewcze. W analizowanym przypadku, instalacja grzewcza nie występuje. Budynek inwentarski nie będzie ogrzewany, nie będzie więc dochodziło do zorganizowanej emisji do powietrza zanieczyszczeń powstających w wyniku energetycznego spalania paliw. Zaproponowany sposób wentylacji projektowanej strefy obory (w systemie dachowych wywietrzaków grawitacyjnych zlokalizowanych w strefie kalenicy), nie będzie stanowił zagrożenia dla środowiska w zakresie rodzaju i ilości emitowanych zanieczyszczeń specyficznych „hodowlanych", stanowiących w większości związki organiczne i ich pochodne oraz zanieczyszczenia odorowe i mikrobiologiczne. Zadaniem wentylacji będzie usunięcie gazów powstających z rozkładu odchodów, a w okresie letnim dodatkowo odprowadzenie ciepła i pary wodnej.
Przedstawione w raporcie emisje substancji, min. amoniaku i siarkowodoru z budynku inwentarskiego, nie spowodują przekroczenia dopuszczalnych poziomów odniesienia w powietrzu oraz dopuszczalnych częstości przekroczeń określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26.01.2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 16 poz. 87), a także nie przekroczą dopuszczalnych norm poza terenem, do którego inwestor posiada tytuł prawny. Wykonane obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym wykazały, że najwyższa wartość stężeń średniorocznych amoniaku w sieci receptorów wynosi 0,6137 mg/m3 i nie przekracza dyspozycyjnej 45 mg/m3 (Raport str. 30).
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 nr 120 poz. 826), poziom graniczny hałasu dla zabudowy zagrodowej wynosi 55 dB w porze dnia oraz 45 dB w porze nocy. Faza realizacji obiektu wiąże się z podwyższonym poziomem hałasu wskutek wykonywania prac budowlanych i montażowych oraz ruchu pojazdów poruszających się po terenie budowy. Celem zmniejszenia oddziaływań hałasowych na otoczenie, prace budowlane należy prowadzić w porze dziennej, przy użyciu sprzętu sprawnego technicznie, eksploatowanego i konserwowanego w sposób prawidłowy, o niskim poziomie emisji spalin i małej uciążliwości akustycznej. Oddziaływania te będą krótkotrwałe i ustąpią po zakończeniu prac budowlanych.
Źródłami hałasu (przestrzennymi typu „budynek") będzie obsada zwierzęca projektowanego obiektu hodowlanego. W obrębie obory nie będą eksploatowane urządzenia mechaniczne o pracy ciągłej, mogące stanowić istotne źródła emisji hałasu, odczuwalne na zewnątrz obiektów. Ponadto, jak wcześniej wspomniano, projektowana obora nie będzie wyposażona w system wentylacji mechanicznej, w związku z czym nie będzie w niej urządzeń emitujących hałas do środowiska.
Z uwagi na fakt, iż przedsięwzięcie zostanie zrealizowane w obrębie istniejącej zabudowy zagrodowej, zapotrzebowanie w wodę oraz sposób odprowadzania ścieków nie zmieni się. Pobór wody do celów hodowlanych nastąpi z własnego istniejącego ujęcia wody, zaś po wybudowaniu z wodociągu gminnego. Ścieki socjalne odprowadzane będą do szczelnego zbiornika i okresowo wywożone do pobliskiej oczyszczalni ścieków w Jedwabnem. Wody opadowe z połaci dachowych zostaną kierowane na teren posesji inwestora. Z treści raportu wynika, że wody opadowe z powierzchni utwardzonych mogą być powierzchniowo odprowadzane do gruntu, pod warunkiem, że powierzchnie te będą utrzymywane w porządku i czystości, a w szczególności nie będzie na nich rozrzucony nawóz naturalny. Ze względu na mały ruch pojazdów i maszyn rolniczych prawdopodobieństwo zanieczyszczenia wód opadowych substancjami ropopochodnymi jest znikome.
Funkcjonowanie analizowanego przedsięwzięcia wiąże się także z powstawaniem odpadów technologicznych i komunalnych. Podczas realizacji budynków gospodarczych mogą powstawać odpady w postaci betonu, gruzu betonowego oraz ziemi. W trakcie eksploatacji obiektu istnieje ryzyko wystąpienia odpadów w postaci padłych zwierząt. Odpady takie będą niezwłocznie przekazywane do utylizacji wyspecjalizowanej firmie. Wytworzone w trakcie funkcjonowania obiektów odpady, pod warunkiem:
- przekazywania padłych sztuk zwierząt do utylizacji firmom posiadającym wymagane przepisami ustawy o odpadach, zezwolenia na usuwanie i ich unieszkodliwianie,
- przekazywanie odpadów mających charakter surowców wtórnych do gospodarczego wykorzystania,
- przekazywanie odpadów niebezpiecznych do unieszkodliwienia,
- nie spowodują zwiększenia ilości odpadów trafiających do środowiska naturalnego i nie pogorszą jego stanu (Raport str. 32). Wszystkie odpady należy zagospodarować zgodnie z wymaganiami zawartymi w ustawie o odpadach (Dz. U. z 20ł3r. poz. 21).
Podczas prowadzenia prac budowlanych należy przestrzegać zasad ochrony wód przed zanieczyszczeniami materiałami i substancjami używanymi przy budowie, np. paliwa i oleje używane do pracujących maszyn. Wskazana jest również szczególna dbałość o stan techniczny sprzętu mechanicznego i jego bezawaryjną pracę, wykluczenie ewentualnych zanieczyszczeń ziemi i wody substancjami ropopochodnymi. W przypadku wystąpienia wycieku, zanieczyszczony grunt zostanie niezwłocznie zebrany, usunięty z miejsca nastąpienia wycieku i zmagazynowany w szczelnym pojemniku w sposób uniemożliwiający kontakt zanieczyszczonego gruntu z podłożem. Następnie przekazany firmie specjalistycznej do utylizacji.
W wyniku funkcjonowania obory w analizowanym gospodarstwie hodowlanym, powstaną pewne ilości gnojówki oraz obornika, przeznaczonych do rolniczego wykorzystania. Największym zagrożeniem będzie możliwość przenikania zanieczyszczeń występujących w odchodach płynnych (gnojówka) do wód podziemnych. Zastosowanie odpowiednich rozwiązań technicznych i technologicznych w zakresie gospodarki nawozami naturalnymi może skutecznie wyeliminować to zagrożenie. Przyjęta koncepcja inwestora przetrzymywaniu obornika i gnojówki w szczelnych zbiornikach, sezonowanie i należyte jej wykorzystanie jako nawozu naturalnego, powinna zapewnić ochronę wód i ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.
Zgodnie z ustawą z dnia 10 lipca 2007r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 147 poz. 1033 z późn. zm.) obornik, gnojówka i gnojowica przeznaczone do rolniczego wykorzystania są nawozami naturalnymi i należy je stosować wg między innymi następujących zasad:
1. Nawozy należy stosować w sposób, który nie powoduje zagrożeń dla zdrowia ludzi i zwierząt oraz dla środowiska.
2. Dawka nawozu naturalnego, zastosowana w ciągu roku nie może zawierać więcej niż 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha UR.
3. Zabrania się stosowania nawozów:
- na glebach zalanych wodą oraz przykrytych śniegiem lub zamarzniętych do głębokości 30 cm,
- naturalnych w postaci płynnej oraz azotowych na glebach bez okrywy roślinnej, położonych na stokach o nachyleniu większym niż 10%,
4. Nawozy naturalne oraz organiczne w postaci stałej i płynnej powinny być stosowane w okresie od dnia 1 marca do dnia 30 listopada z wyjątkiem nawozów stosowanych pod uprawy pod osłonami.
5. Nawozy naturalne mogą być stosowane w odległości co najmniej 20m od strefy ochronnej źródeł wody, ujęć wody, brzegów zbiorników oraz cieków wodnych, kąpielisk zlokalizowanych na wodach powierzchniowych.
6. Nawozy naturalne w postaci płynnej mogą być stosowane: gdy poziom wody podziemnej jest poniżej 1,2 m i poza obszarami płytkiego występowania skał szczelinowych.
Obecnie obornik powstający przy hodowli ściołowej, gromadzony jest w oborze i dwukrotnie w roku wywożony bezpośrednio na użytki rolne inwestora. Po realizacji inwestycji (obora płytkościołowa), do magazynowania nawozów naturalnych w okresie pozawegetacyjnym zaprojektowano płytę obornikową i zbiornik na odcieki z płyty (gnojówkę). Minimalny wymagany czas magazynowania nawozów przyjęto 3 miesiące. Odpowiednio dobrana pojemność płyty obornikowej (52,8 m2 ) i zbiornika pod płytą (50,0 m3), pozwala na zabezpieczenie potrzeb gospodarstwa hodowlanego w tym zakresie.
Zarówno posadzka obory, jak i urządzenia do magazynowania nawozów naturalnych będą szczelne, aby nie dopuścić do przedostawania się związków azotu zawartych w nawozie do gleby i ziemi. Przyjęte rozwiązania konstrukcyjno-techniczne polegające na zaprojektowaniu ścian oraz pokrywy górnej zamkniętego zbiornika na gnojówkę z betonu B-25 W8, powinno spełnić wymagania stopnia wodoszczelności, dla tego typu obiektu. W przypadku wystąpienia wody gruntowej powyżej dna zbiornika, zostanie on zabezpieczony od zewnątrz poprzez nałożenie warstwy Arbizolu R+2xP (bitumiczna powłoka izolująca). Szczelność płyty obornikowej zapewni ułożenie geomembrany HPDE na podbudowie z betonu B15. Zaprojektowane brzegi płyty podniesione o 20 cm w stosunku do powierzchni płyty nie pozwolą na przedostanie się ścieków na zewnątrz płyty. Z uwagi na powyższe, a także na znaczne oddalenie projektowanego obiektu, przedsięwzięcie nie powinno wpłynąć na walory ekologiczne rzeki Biebrza, a także na środowisko gruntowo-wodne analizowanego obszaru.
Dodatkowo, jak zauważa autor opracowania, uwarunkowania naturalne w rejonie inwestycji stwarzają dodatkowe zabezpieczenie czystości wód podziemnych. Izolacja warstwy wodonośnej przez gliny zwałowe jest wystarczająca dla zabezpieczenia wód podziemnych przed zanieczyszczeniami.
Powstałe w gospodarstwie nawozy naturalne tj. obornik i gnojówkę należy wykorzystywać zgodnie z zasadami wynikającymi z obowiązujących przepisów (ustawa z dnia 10.07.2007 r. o nawozach i nawożeniu - Dz. U. Nr 147, poz. 1033 z późn. zm.) oraz wydanymi na jej podstawie przepisami wykonawczymi, w sposób racjonalny, nie stwarzający zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska.
Jak wynika z przepisów prawa odnoszących się do rolniczego wykorzystania nawozów naturalnych - ww. ustawy o nawozach i nawożeniu oraz Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23.12.2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. 2003 nr 4 poz. 44.), inwestor zobowiązany jest do zabezpieczenia odpowiedniej powierzchni gruntów do rolniczego wykorzystania wyprodukowanych nawozów naturalnych.
Zgodnie z załącznikiem nr 1 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 4, poz. 44): roczna dawka gnojówki nie powinna przekraczać 45 m3 na 1 ha, zaś roczna dawka obornika nie powinna przekraczać 40 ton na 1 ha (170 kg N/ha).
Według danych zawartych w przedłożonych dokumentach wynika, że w trakcie prowadzonej hodowli w analizowanym gospodarstwie rolnym, powstanie 980 Mg/rok obornika (ilość zawartego w oborniku azotu wyniesie 4736 kg/rok), a także gnojówka w ilości 148,8 m3/rok (ilość azotu zawartego w gnojówce 565,44 kg/rok). Ilość gruntu wymagana dla ilości azotu powstałego z obornika to 27,85 ha, a dla ilości azotu powstałego z gnojówki to 3,32 ha. Do wykorzystania nawozów wytworzonych w gospodarstwie po rozbudowie obory, niezbędna będzie powierzchnia ok. 31,17 ha (5301,44:170 kgN/ha=31,17 ha). Inwestor posiada 28,34 ha gruntów rolnych, na których możliwe jest wykorzystanie obornika. Działki o łącznej powierzchni ok. 25,23 ha położone są w całości poza obszarem Biebrzańskiego Parku Narodowego, a jedynie ok. 3,11 ha znajduje się w miejscowości Gugny, na terenie BPN, gdzie obowiązuje zakaz stosowania nawozów naturalnych w postaci płynnej. Ponadto, posiada umowę darowizny, polegającą na przekazaniu nawozów dla właścicielki działek położonych w obrębie Brzostowo, o powierzchni 5,73 ha. Uzyskana w ten sposób ogólna powierzchnia gruntów nadających się do nawożenia naturalnego (udokumentowana wymaganymi umowami i wypisami z rejestru gruntów) - wynosi 34,07 ha. Ilość azotu wyprodukowanego rocznie w nawozach naturalnych w gospodarstwie wyniesie 5301,44 kg N, a ilość azotu wyprodukowanego na 1 ha użytków rolnych kg N/l ha (5301,44 kg N : 34,07 ha UR= 155,6 kg N/l ha) przy dopuszczalnej 170 kg N/l ha. W związku z tym, wykorzystanie do nawożenia gruntów o powierzchni 34,07 ha zapewnia ilość wprowadzonego do gleby azotu niższą od dopuszczalnej, bez szkody dla środowiska oraz możliwość zagospodarowania nawozów w postaci płynnej poza terenem Biebrzańskiego Parku Narodowego. Dawka dopuszczalna do zastosowania na 1 ha użytków rolnych nie może przekroczyć wartości dopuszczalnej 170 kg N/ha.
Ponadto, jak wynika z raportu, w celu właściwego nawożenia użytków rolnych, inwestor zobowiązany jest opracowania harmonogramu nawożenia, uwzględniającego m.in. wysokość dawek nawozowych, żyzność gleb, warunki klimatyczne, nawadnianie, system płodozmianu, okres wegetacji roślin, termin zbiorów.
Rozbudowa istniejącego gospodarstwa nie będzie wymagać wprowadzenia ograniczeń w użytkowaniu terenów sąsiednich i ustanowienia strefy ograniczonego użytkowania wokół jej granic. Przedsięwzięcie nie będzie także oddziaływać transgranicznie. Emitowane zanieczyszczenia do powietrza oraz wytwarzane odpady nie powodują długotrwałej degradacji środowiska i są typowe dla produkcji zwierzęcej. W związku z powyższym nie zachodzi konieczność prowadzenia monitoringu lokalnego.
Obiekt zlokalizowany zostanie w obszarze należącym do zainwestowanego krajobrazu wiejskiego, zmodyfikowanego przez człowieka, w strefie gospodarczej (produkcyjnej). Funkcjonowanie projektowanego przedsięwzięcia wraz z obiektami istniejącymi, na warunkach określonych w niniejszym opracowaniu, zawierać się będzie w granicach dopuszczalnych prawem i nie spowoduje istotnego, z punktu widzenia lokalnych warunków aerosanitarnych, pogorszenia stanu czystości powietrza w jego otoczeniu.
Po analizie przedłożonego raportu oddziaływania na środowisko oraz uwzględniając łącznie uwarunkowania, o których mowa w art. 63 ust. 1 ustawy ooś stwierdzono, iż planowane przedsięwzięcie nie będzie znacząco negatywnie oddziaływać na środowisko przyrodnicze w zasięgu jego oddziaływania.
Należy przypuszczać, że zaistniałe uciążliwości obiektu będą się mieściły w granicach terenu, do którego inwestor posiada tytuł prawny i nie zostaną przekroczone wartości emisyjne powstałe w trakcie eksploatacji przedmiotowego przedsięwzięcia, na co wskazują analizowane dokumenty.
Konieczna jest ścisła realizacja postanowień i decyzji dotyczących uzgodnień inwestycji i warunków korzystania ze środowiska.
Na podstawie art. 10 § 1 i art. 49 Kpa Burmistrz Jedwabnego podał do publicznej wiadomości zawiadomienie o zakończeniu postępowania dowodowego w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia, o możliwości zapoznania się dokumentacją oraz wniesieniem ewentualnych uwag i wniosków do prowadzonego postępowania. We wskazanym terminie tj. do dnia 05.06.2014 r. nie wniesiono żadnych uwag i wniosków.

POUCZENIE
Decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dołącza się do wniosku o wydanie decyzji, o której mowa w art. 72, ust.1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 1235). Wniosek ten powinien zostać złożony nie później niż przed upływem 4 lat od dnia, w którym decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach stała się ostateczna. Termin ten może ulec wydłużeniu o dwa lata, jeżeli realizacja planowanego przedsięwzięcia przebiega etapowo oraz nie zmieniły się warunki określone w niniejszej decyzji.
Od niniejszej decyzji przysługuje odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łomży za pośrednictwem Burmistrza Jedwabnego w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. Odwołanie od decyzji powinno zawierać zarzuty odnoszące się do decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie.


Z up. Burmistrza

Sławomir Miciura
Kierownik Referatu Budownictwa,
Inwestycji, Ochrony Środowiska
i Gospodarki Gruntami



W załączeniu:
1. Charakterystyka przedsięwzięcia – zał. Nr 1 do Decyzji

Otrzymują:
1) Jarosław Zaniewski, zam. Brzostowo 21, 18-420 Jedwabne
2) Krystyna Zaniewska, ul. Kazańska 22/3, 18-400 Łomża
3) Anna Chodnicka, ul. Wincentego Witosa 14, 18-400 Łomża
4) a/a


Do wiadomości:
1. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Wydział Spraw Terenowych w Łomży
2. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Łomży
3. Biebrzański Park Narodowy
4. Mieszkańcy (umieszczono na tablicy ogłoszeń sołectwa Brzostowo, tablicy ogłoszeń Urzędu Miejskiego w Jedwabnem, stronie internetowej Urzędu)
Data powstania: piątek, 6 cze 2014 12:56
Data opublikowania: piątek, 6 cze 2014 13:12
Data przejścia do archiwum: piątek, 8 sty 2016 14:38
Opublikował(a): Marta Laszczkowska
Zaakceptował(a): Marta Laszczkowska
Artykuł był czytany: 3341 razy